همستر (به انگلیسی: Hamsters)‏ یک زیرخانواده از جوندگان است که خود ۱۹ زیرگونه دارد. رفتار این حیوانات وابسته به محیط اطرافشان، ژنتیکشان، و ارتباط آنها با انسان‌ها است. از آنجا که زاد و ولد آنها زیاد است، در کشورهای پیشرفته از آنها به عنوان حیوانات آزمایشگاهی استفاده می‌شود. همسترها مانند سگ و گربه توسط انسان‌ها نگهداری می‌شوند. این حیوانات شب زی بوده و روزها می‌خوابند و با این که بینایی آن‌ها ضعیف است اما حواس بویایی و به خصوص شنیداری آن‌ها فوق‌العاده قدرتمند است. اغلب گونه های همستر دارای جیب دهانی هستند که مانند کیسه‌ای در دهان، محل اندوختن غذا و نگهداری از بچه‌های آنان در مواقع خطر است و اصلاً واژه همستر از کلمه یونانی Hamstern به معنای اندوختن گرفته شده است و علت این تسمیه رفتار همستر برای اندوختن مواد غذایی در محفظه های داخل دهانی است. این عادت همستر حتی در فصولی که غذا به وفور وجود دارد دیده شده است. نام این حیوان در زبان انگلیسی Hamster و در زبان‌های آلمانی و فرانسوی نیز به همین نام خوانده می‌شود و در زبان ایتالیایی به آن Criceto می‌گویند. نام عربی آن «قداد» یا «هامستر» و نام فارسی آن «همستر» است. همستر دندان های پیش بزرگی دارد که مدام در حال رشد بوده و با عمل جویدن به طور طبیعی جلوی رشد بی رویه آن‌ها گرفته می‌شود. همستر جثه کوچکی دارد و کوچکی این حیوان باعث شده است امکان نگهداری آن در خانه و سرگرم شدن بچه‌ها با آن فراهم شود. طول عمر متوسط همستر معمولاً حدود ۲ تا ۵/۲ سال است اگرچه مواردی هم از عمر ۳ تا ۴ ساله و حتی بیشتر هم دیده شده است.

تاریخچه پرورش همستر

این حیوان برای اولین بار توسط دانشمند آلمانی «جان فیشر وان والدهایم » در سال ۱۸۱۷ میلادی شناسایی و رده بندی شد. در سال ۱۸۳۹ میلادی جانور شناس انگلیسی «جورج واتر هاوس » همستر سوری را دوباره گزارش نموده و آن را «Cricetus auratus» نام گذاری کرد. در سال ۱۹۳۰ میلادی جانورشناس انگلیسی «آهارونی » که استاد دانشگاه قدس بود پیشنهاد کرد که از این جانور به عنوان حیوان آزمایشگاهی استفاده شود. این حیوان برای اولین بار در سال ۱۹۳۱ میلادی وارد انگلستان و در سال ۱۹۳۳ میلادی وارد ایالات متحده آمریکا شد.

تعیین جنسیت همستر

برای تعیین جنسیت همستر نشانه¬های زیادی وجود دارد. مهم‌ترین نشانه ها علایم مرتبط با آناتومی بدن می باشد. در همسترهای نر با لمس ناحیه ی پرینه می توان بیضه ها را لمس کرد ولی در همستر ماده چیزی لمس نمی‌شود. ضمناً فاصله بین مقعد و قسمت خارجی دستگاه تناسلی در همستر نر بیشتر از همستر ماده است و در اطراف سوراخ تناسلی نرها برجستگی تناسلی نیز وجود دارد. در نرها فقط مقعد و نوک آلت تناسلی دیده می‌شود در حالی که در ماده مجرای خارجی ادرار، دهانه واژن و مقعد دیده می‌شوند.

نژادهای همستر

زیر خانواده همستر«سیری سیتینه» در برگیرنده هفت جنس است که این هفت جنس در برگیرنده ۱۹ گونه همستر می‌باشند و این گونه‌ها عبارتند از: ۱. همستر سوری ۲. همستر کامپل کوتوله روسی ۳. همستر کوتوله چینی ۴. همستر روبروفسکی ۵. همستر چینی ۶. همستر تبتی ۷. همستر کوتوله تبتی ۸. همستر دم دراز ۹. همستر کوتوله روسی سفید زمستانی ۱۰. همستر اروپایی ۱۱. همستر ارمنی ۱۲. همستر مغولی ۱۳. همستر سوکولوف ۱۴. همستر ترکی ۱۵. همستر قزاق ۱۶. همستر گانسو ۱۷. همستر رومانی ۱۸. همستر قفقازی ۱۹. همستر کره ای

نحوه یرورش همستر

همستر به ازای هر یکصد گرم وزن بدن روزانه به حدود ۱۲ گرم غذا و ۱۰ میلی لیتر آب نیاز دارد. غذای همستر از انواع سبزیجات و دانه ها تشکیل می گردد. مانند: هویج، ذرت، کاهو، کنجاله لوبیا، بلغور، تخم آفتابگردان، گردو، بادام، فندق، پسته و... که تمام این دانه ها باید به صورت خام در اختیار حیوان قرار گیرد. برای جلوگیری از تشنگی بایستی روزانه یک برگ کاهو و هفته ای یک یا دو بار میوه و سبزی کاملا شسته شده به او داده شود. ضمنا مواد شور و میوه هایی مثل پرتقال و گریپ فورت و همچنین پیاز و سرکه هم اذیتش می کند.

در کل، رژیم غذایی انسان بدون ادویه و نمک، برای همستر هم رژیم خوبی است برای مثال مرغ آب پز غذای مناسبی برای همستر است که می تواند یک بار در هفته در برنامه غذایی او گنجانده شود.

تولیدمثل

این حیوان در هر دوره بارداری که در حدود دو هفته طول می کشد، بین ۵ تا ۱۲ بچه به دنیا می آورد. نوزادان در ابتدای تولد تا چند روز توانایی بینایی و شنوایی ندارند. بدنشان بی مو است. نوزادان باید تا یک ماه نزد مادرشان نگهداری شوند همسترها بین ۲ تا ۴ ماه بالغ می شوند و خود می توانند تولیدمثل کنند.

کارآیی همستر

پرورش همستر می تواند در زمینه های مختلف مورد استفاده قرار گیرد. از جمله این حیوان را می توان برای تشریح و کالبدشکافی در آزمایشگاه های مختلف شیمی، پزشکی، دامپزشکی، فیزیک و... مورد استفاده قرار داد.

هنگام خرید همستر باید به چه مواردی توجه کرد :

1)      همستر را از فروشگاه های پر سروصدا خریداری نکنید. همستر به سر و صدای زیاد حساس است.

2)      همستر حتما باید دوران شیرخوارگی خود را که 21 تا 25 روز می‎باشد به طور کامل سپری کرده باشد. در غیر اینصورت عمر همستر کوتاه می شود. مناسب‎ترین سن خرید همستر بین 25 الی 45 روز است.

3)      همستر باید فعالیت بدنی کامل داشته باشد، به خصوص تا سن یک ماهگی و این موضوع را از شادابی همستر می توان متوجه شد .

4)      همستر به سرما و گرمای شدید حساس بوده و ممکن است چنین شرایطی باعث مرگ همستر شوند. بهترین دما برای همستر دمای معمولی اتاق است.

5)      اگر قصد خرید دو همستر هم جنس را دارید، بهتر است 2 خواهر یا 2 برادر باشند.

6)      همستری نباید عطسه کند و تنفس صدا دار داشته باشد.(نشانه سرما خوردگی همستر)

7)      همستر را از فروشگاه ها و مراکز نگهداری دارای مجوز بهداشتی و معتبر و با شرایط بهداشتی و تمیز خریداری کنید.

روش گرفتن همستر

اگر می خواهید همستری را که هنوز اهلی نشده بگیرید و یا تجربه‎ای در گرفتن همستر ندارید بهتر است از یک قوطی یا فنجان برای این کار استفاده کنید. کافیست یک قوطی یا فنجان روبروی حیوان قرار داده سپس حیوان را با ملایمت درون آن هدایت کنید و به این وسیله حیوان را انتقال دهید. اغلب همسترها  برای حس کنجکاوی به درون فنجان می روند. برای گرفتن همستر در دست دو روش زیر پیشنهاد می شود :

§         گرفتن از پشت گردن همستر : این روش بیشتر برای همسترهای کوچک و یا همسترهای ناآشنا استفاده می‎شود به این علت که همسترهای کوچک از انسان بسیار می‎ترسند و ممکن است که از کف دست به پایین بپرند و به خود صدمه بزنند.

§         گرفتن همستر از زیر بغل و گذاشتن همستر در کف دست : این روش برای گرفتن همستر آشنا بسیار متداول است ولی اگر حس کردید که همستر خسته شده و تمایل دارد به داخل قفس برگردد بی درنگ او را در قفسش قرار دهید.

گزیدگی همستر:

• همه انواع همستر ممکن است گاز بگیرند اما همسترها ترجیح میدهند غذا را گاز بزنند نه انسان.  گزیدگی جوندگان اغلب کوچک و سطحی است اما آنها می توانند همچنین بطور بالقوه زخم های با سوراخ عمیق ایجاد کنند.
• درحالی که احتمال انتقال بیماری ها از راه گاز گرفتن همستر به انسان وجود دارد اما ابتلای انسان به انواع بیماری ها از راه گازگرفتن همستر بسیار نادر است. مطابق بررسی‎های آزمایشگاهی روی همستر و جربیل بیماری‎های انسانی که از راه همستر به انسان از راه گزیدگی انتقال می‎یابد شامل هاری ، تولارمی و عفونت ویروسی لیمفوسیتیک مننژیت می‎باشند. دو بیماری دیگر جوندگان یعنی تب گازگرفتگی موش و ویروس هانتا که می تواند در بزاق همستر زنده بماند بیشتر از طریق گاز گرفتن موش و سایر جوندگان انتقال می یابد .
• بنابراین به‎ندرت هاری، تولارمی (ناشی از Francisella tularensis) و بطور بالقوه ویروس Lymphocytic choriomeningitis می تواند از طریق گزیدگی همستر آلوده انتقال پیدا کند.
• همه زخم های ناشی از گزیدگی باید بلافاصله با مقدار زیادی صابون و آب به شدت شستشو و تمیز شوند و سپس با دقت نشانه‎های عفونت در فرد مورد ارزیابی و پایش قرار گیرد. عفونت معمولاً به وسیله باکتری‎های همسفره دهان همستر یا پوست فرد گزیده شده ایجاد می‎شود. درمان با داروهای ضد میکروبی باید برای هر گزیدگی برروی مفاصل ، دست ، غلاف تاندون ها ، پروتزها یا ایمپلنت یا در نواحی تناسلی و برای هر نوع گزیدگی در افراد مبتلا به ضعف ایمنی مورد توجه قرار گیرد.

• بیماری‎های قابل انتقال بین انسان و حیوانات(Zoonotic Diseases) :

  بیماری‎های قابل انتقال بین انسان و حیوان (Zoonoses) به بیماریهای عفونی گفته می شود که میتواند از حیوان اهلی یا وحشی به انسان و یا از انسان به حیوان منتقل شود. لذا این بیماریها در دو گروه عفونت های منتقله از حیوان به انسان (Zooanthroponoses) و بیماری‎های منتقله از انسان به حیوانات  (Anthropozoonoses) طبقه بندی شده‏اند. این بیماری‎ها همچنین به دو گروه بیماریهای مشترک با تماس تصادفی Casual Contact)) و یا تماس فعال (Active Contact) تقسیم‎بندی می شوند. از مجموع بیش از 1400 عامل بیماریزای شناخته شده که انسان به آنها مبتلا می شود، بیش از 60 درصد آنها مشترک بین انسان و حیوان می باشند.

  نوزادان و کودکان تا سن 5 سالگی بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماریهای مشترک قرار دارند زیرا آنها دستان خود را پس از تماس به حیوانات خانگی شستشو نمی دهند و انتقال دهانی مدفوعی در بین آنها بیشتر اتفاق می افتد. همچنین زنان باردار، سالمندان و افراد مبتلا به بیماری های مزمن و تضعیف کننده ایمنی به واسطه کاهش یا ضعف سیستم ایمنی بدن آنان بیشتر از افراد بالغ سالم در معرض خطر ابتلا به بیماری های مشترک هستند.

  میزان احتمال خطر ابتلا به بیماری‎های قابل انتقال بین انسان و حیوان :

  برای افراد بالغ و کودکان بالای 5 سال سالم ، احتمال خطر ابتلا به این بیماریها در ارتباط با یک همستر خانگی در حد درجه 1 است.

• برای گروه‏های در معرض خطر از جمله افراد مبتلا به ضعف ایمنی (Immunocompromised) از جمله افراد مبتلا به HIV/AIDS ، پیوند شده اعضاء و مبتلایان به سرطان، نوزادان، کودکان کمتر از 5 ساله، زنان باردار و سالمندان، احتمال خطر ابتلا به این بیماریها در ارتباط با یک همستر خانگی در حد درجه 2 است.

• 

کودکان به دلیل ریسک بالای ابتلا به انواع بیماریها نباید انواع حیوانات از جمله جوجه تیغی، همستر، جوجه، مارمولک یا لاک‎پشت را در خانه نگهداری کنند و یا از نزدیک با آنها در تماس باشند. در کنار این مسئله که آنها می توانند حامل میکروب‏های بسیار خطرناک و گاه کشنده ای باشند، بیشتر از سگ و گربه ها نیز مستعد چنگ زدن و گاز گرفتن هستند که بویژه برای کودکان زیر 5 سال خطر بیشتری خواهد داشت. کودکان زیر 5 سال آسیب پذیرترند زیرا سیستم ایمنی آنها در حال تغییر و تکامل است بعلاوه در این سنین آنها بیشتر دست خود را در دهانشان می کنند.

بیماری های قابل انتقال بین انسان و همستر :

همستر ها بندرت در انتقال بیماری به انسان شرکت دارند. با این وجود هر کدام  از عوامل بیماری های زیر ممکن است در یک فرصت مناسب توسط همسترها حمل شده و به انسان انتقال یابد.

درماتوفیتوز Dermatophytosis (کچلی قارچی ، درماتو مایکوز Dermatomycosis)

عفونت قارچی پوست توسط یکی از انواع قارچ های میکروسپوریوم یا تریکوفیتون ایجاد می شود. در انسان‌ها ممکن است نواحی پوست قرمز با اطراف مشخص ، برجسته و خارش‎دار توسعه یابد که اغلب نسبت به مرکز روشن‎تر هستند و بنابراین ظاهری حلقه ای دارند. قارچ ها از طریق تماس با پوست، خز یا پوسته های بدن حیوان آلوده به ویژه اگر پوست فرد آسیب دیده یا مرطوب باشد، انتقال می‌یابند. نشانه های درماتوفیتوز در همستر می تواند دامنهای از هیچ گونه ضایعه‎ای در همه بخش‎های بدن تا وجود ضایعات خشک ، فلس مانند ، مدور روی سر ، اندام ها ، گوش ها و بدن متغییر باشد. این عارضه متداول‎ترین بیماری قابل انتقال از جوندگان به انسان است.

کوریومننژیت لیمفوسیتیک (Lymphocytic Choriomeningitis)(LCM) :

ویروس این بیماری در سال 1975 کشف شده و از خانواده آرناویریده می‎باشد. ویروس لیمفوسیتیک کوریومننژیت دامنه وسیعی از جوندگان وحشی، موش‎های خانگی و گونه‌های حیوانات آزمایشگاهی از جمله موش، همستر و خوکچه هندی را آلوده می‌کند. ویروس عامل بیماری از راه ادرار، مدفوع، شیر و بزاق دفع می‌شود. این یک عفونت ویروسی است که بطور مشخص باعث ایجاد نشانه‎های بالینی نمی شود یا بیماری شبه آنفلوانزا خود محدود شونده خفیفی را در افراد مبتلا به ضعف ایمنی ایجاد می کند. موش در حقیقت میزبان مخزن است اما تماس با موش می‎تواند منجر به عفونت در همستر و خوکچه هندی شود. این ویروس بطور طبیعی در جوندگان دست آموز خانگی از جمله همستر، جربیل  و خوکچه هندی پیدا نمی‎شود. به هر حال آنها می توانند پس از تماس با موش خانگی وحشی در پرورشگاه ها ، فروشگاه های حیوانات خانگی یا خانه آلوده شوند. همچنین بندپایان گزنده مانند جربها و کنه‌ها و پشه‌ها ناقلین مهم این ویروس هستند. انسان نیز به ندرت بدنبال تماس با همستر آلوده به ویروس لمفوستیک مننژیت ممکن است آلوده شود. انسان از راه تنفسی، خراش‌های پوستی، مخاط چشم، بینی و دهان با بافتها، مدفوع، ادرار، خون و سایر ترشحات حیوان آلوده و حتی بلع غذای آلوده به ادرار و مدفوع و احتمالا گاز گرفتن همستر آلوده مبتلا می شود. بیماری می تواند از طریق لمس کردن و دست زدن به اشیاء بی جان از جمله بستر ، گرد و خاک ، ظرف غذا و ... نیز انتقال یابد.

این بیماری ویروسی معمولا در موش صحرایی یک عفونت مزمن و در همسترها یک عفونت بدون نشانه ایجاد می کند. نشانه‎های بیماری شدید در همستر شامل کاهش فعالیت، از دست دادن اشتها، پوشش زبر و خشن است و سپس حیوان ممکن است کاهش وزن، وضعیت خمیده، التهاب پلک‎های چشم و در نهایت مرگ را تجربه کند. عفونت با این ویروس متداول نیست زیرا حدود  5 درصد جمعیت جوندگان در نواحی شهری از نظر سرمی مثبت هستند یعنی تنها 5 درصد افراد در معرض ویروس قرار دارند. بنابراین بندرت انسان بطور واقعی به این ویروس مبتلا می شود. در افراد بالغ با سیستم ایمنی طبیعی عفونت ویروس لمفوسیتیک مننژیت بدون نشانه است اما ممکن است بیماری خفیف شبه آنفلوانزا با نشانه های بالینی شامل تب ، بی اشتهایی، درد عضلانی ،سردرد ، تهوع و استفراغ و بیقراری گزارش شود. در افراد مبتلا به نقص ایمنی عفونت ویروس LCMV   می تواند خیلی شدید و حتی کشنده باشد. نشانه های شدیدتر بیماری می تواند شامل لنفوآدنوپاتی، مننگوانسفالیت و نشانه‌های عصبی، سردرد شدید، ادم پلکها و افزایش فشار مایع مغزی- نخاعی شود. اگر یک زن در مدت بارداری آلوده شود،  سقط جنین یا نقایص مادرزادی شدید مانند هیدروسفال مادرزادی ، کوریورتینیت ، کوری و تاخیر در رشد ذهنی ممکن است رخ دهد. علی رغم گزارشات شیوع این بیماری در انسان و انتقال آن از همستر ها در سال ١٩٧٤ ولی منبع آلودگی در موش‎ها بیشتر از همسترها است. به دنبال افزایش نگهداری همستر موارد متعددی از رخداد بیماری در انسان گزارش شده است. بعنوان نمونه در بهار 2005 ویروس عامل لمفوسیتیک مننژیت باعث مرگ سه فرد دریافت کننده اندام‎های پیوندی شد و این در حالی بود که همه آنها اندام‎ها را از دهنده یکسان دریافت کرده بودند. در نهایت ویروس از اندام همستر خانگی دهنده اعضاء جدا شد.

هاری ( Rabies):

هاری در جوندگان کوچک مانند موش خانگی ، موش صحرایی و سنجاب بسیار غیر متداول است. بیماری گاهی اوقات در جوندگان بزرگ مانند موش خرما دیده می شود. هاری یک عفونت ویروسی سیستم عصبی است که تقریبا پس از تظاهر نشانه‌های بالینی صد در صد کشنده است. انتقال ویروس هنگامی که بزاق یک حیوان آلوده در تماس یا یک زخم (از قبیل یک گزیدگی یا خراشیدگی) یا غشاء مخاطی قرار می گیرد، اتفاق می افتد. همسترها خیلی بندرت با ویروس هاری آلوده می‎شوند زیرا آنها بطور بارز پس از ضربه یا جراحت جسمی ناشی از گزیدگی یک حیوان هار تلف می‌شوند. به هر حال همستر می تواند از گزش یک خفاش هار زنده بماند و آلوده شود. تنها چند مورد گزیدگی انسان با همسترهای هار اساسا در قاره آمریکا گزارش شده است اما به تازگی یک همستر هار که با تعدادی از کودکان یک مدرسه تماس داشته در کانادا پیدا شده است.

عفونت ناشی از گونه های انگل کرم های نواری Hymenolepis و Rodentolepis

کرم های نواری کوتاه موش، Rodentilepis nana و کرم نواری موش صحرایی، Hymenolepis diminuta می توانند همسترها را آلوده کنند و ممکن است انسان را هم آلوده نمایند. هر دو ممکن است از طریق خوردن میزان واسط آلوده از جمله کک و سوسک انتقال یابند اما R. nana می تواند بطور مستقیم از طریق بلع تصادفی مواد آلوده به مدفوع انتقال یابد. عفونت در انسان بندرت باعث ایجاد علائم بالینی شده و معمولا بدون نشانه است و اغلب کرم های بالغ به طور خود بخود ممکن است در مدت 4 تا 6 هفته بدون درمان خاصی بمیرند اما در آلودگی شدید در روده کوچک ممکن است درد شکم ، تهوع ، استفراغ و اسهال ایجاد شود.

سالمونلوز (Salmonellosis) :

یک عفونت باکتریایی است که به وسیله سروتیپ‎های متعدد سالمونلا تیفی موریوم (Salmonella typhimurium) ایجاد می‎شود. سالمونلا بطور معمول با بهداشت نامناسب و ضعیف یا پخت ناکافی غذا در مدت آماده سازی غذا ایجاد می شود.  این باکتری در مدفوع بسیاری از حیوانات به وِیژه حیوانات خانگی وجود دارد. خزندگان به طور اختصاصی احتمال دارد که مخزن سالمونلا باشند. همچنین لاک‌پشت‎های خانگی منبع اولیه سالمونلا هستند. یافته های جدید نشان داده که با دست زدن به جوندگان خانگی بطور بالقوه احتمال خطر انتقال سالمونلا به ویژه برای کودکان وجود دارد. عفونت سالمونلایی بطور مشخص اسهال ایجاد می کند اما در برخی موارد می تواند موجب بیماری شدیدتری نیز بشود. باکتری از طریق مدفوع یک حیوان آلوده دفع می شود که ممکن است نشانه اسهال را نشان دهد یا نشان ندهد. انتقال از طریق روش مدفوعی دهانی بطور مستقیم از طریق دست آلوده یا مصرف آب و غذایی آلوده به مدفوع جوندگان اتفاق می افتد. سالمونلا در همستر بیشتر عفونت بدون نشانه یا



:: موضوعات مرتبط: حیوانات , ,
:: بازدید از این مطلب : 1525